ABŞ və Kanada fond bazarları, Amerika prezidenti Donald Trampın əsas ticarət tərəfdaşlarına qarşı genişmiqyaslı tariflər tətbiq etmək qərarından sonra ciddi zərbə aldı. ABŞ hökuməti Kanada və Meksikadan idxal olunan mallara 25 faiz tarif tətbiq edərək və Çindən gətirilən məhsullara tarifləri 20 faizə qədər artıraraq ticarət müharibəsini daha da kəskinləşdirdi. Bunun nəticələri dərhal özünü göstərdi. Həm ABŞ, həm də Kanada fond bazarlarında əhəmiyyətli itkilər baş verdi, post-seçki dövründə əldə edilən qazanc itirildi və iqtisadi sabitliklə bağlı narahatlıqlar artdı.
Fond bazarlarının verdiyi reaksiyalar
Dow Jones Sənaye İndeksi təxminən 800 bənd düşərək Trampın seçilməsindən sonra əldə edilən bütün qazancı sildi. S&P 500 və Nasdaq indeksləri də müvafiq olaraq 1,2 faiz və 0,4 faiz eniş yaşadı. Kanadanın TSX Kompozit İndeksi isə 1,7 faiz azalaraq son yeddi həftənin ən aşağı səviyyəsinə düşdü. Bazarın geriləməsi, xüsusilə beynəlxalq ticarətdən asılı olan sənaye sahələri üçün ticarət məhdudiyyətlərinin olması böyük narahatlıqlar yaratdı.
Fond bazarındakı qarışıqlıq, sərmayədarların artan xərclər, azalan korporativ mənfəət və yavaşlayan iqtisadi artımla bağlı qorxularından qaynaqlanır. Nəticədə, təhlükəsiz sərmayə vasitələri olan qızıla tələbat artdı və Wall Street-in “qorxu göstəricisi” kimi tanınan CBOE Volatility Index (VIX) yüksəldi.
Biznes sektorları üzrə itkilər
Ticarət məhdudiyyətlərindən ən böyük zərbəni sənaye sahələri aldı. General Motors və Tesla kimi ölkələrarası təchizat zəncirindən asılı olan avtomobil istehsalçıları kəskin enişlə üzləşdi. Best Buy kimi pərakəndə satış nəhənglərinin səhmləri də sürətlə dəyər itirdi, çünki sərmayədarlar idxal xərclərinin artacağını və bunun qiymətlərə və istehlakçı tələbinə mənfi təsir göstərəcəyini gözləyirdi.
Maliyyə qurumları da fond bazarındakı enişdən zərər gördü. JPMorgan Chase 4 faiz, Bank of America isə 6,3 faiz dəyər itirdi. Bu, iqtisadi qeyri-sabitlik və kredit bazarındakı mümkün problemlərlə bağlı daha geniş narahatlıqların göstəricisi oldu. Artan qeyri-müəyyənlik səbəbindən istiqraz bazarı sabit qaldı və 10 illik xəzinə istiqrazlarının gəlirliliyi 4,178 faiz səviyyəsində, ilin ən aşağı nöqtəsində qaldı.
Qarşılıqlı tariflər və iqtisadi təsirlər
Kanada və Çin tariflərə dərhal cavab verdilər. Kanada hökuməti təxminən 100 milyard dollar dəyərində ABŞ mallarına 25 faiz tarif tətbiq etdi. Çin isə ABŞ-ın əsas kənd təsərrüfatı məhsullarını, o cümlədən qarğıdalı, soya və buğdanı hədəfə alaraq, əkinçilik mallarının qiymətinin aşağı düşməsinə səbəb oldu. Pekin, həmçinin ABŞ-ın biotexnologiya şirkəti Illuminanın istehsal etdiyi gen texnologiyasını Çinə ixrac etməsini qadağan etdi və bunun nəticəsində şirkətin səhmləri 2 faizdən çox düşdü.
Meksikanın da həftə sonuna qədər öz cavab tədbirlərini elan edəcəyi gözlənilir. Bu isə ABŞ-ın ölkələrarası ticarətə güvənən biznesləri üçün əlavə təzyiq yaradacaq. Tarif xərclərinin istehlakçılara ötürüləcəyi gözlənildiyi üçün iqtisadçılar inflyasiyanın yüksələcəyini, əsas malların qiymətinin artacağını və ümumi iqtisadi geriləmə riskinin daha da artacağı barədə xəbərdarlıq edirlər.
Gələcək perspektivlər
Tətbiq olunan tariflər əvvəlcə Amerika iş yerlərini və bizneslərini qorumaq məqsədilə tətbiq olunsa da, geniş yayılmış bazar qeyri-müəyyənliyinə səbəb oldu. Analitiklər hesab edirlər ki, əgər tezliklə razılaşma əldə olunmasa, fond bazarındakı qeyri-sabitlik davam edəcək və bu, ABŞ və Kanada iqtisadiyyatının böyüməsini ləngidə bilər.
Foto: Freepik
